Boerenkool
Zodra de ‘r’ in de maand komt begint mijn lijf om boerenkoolstamppot te vragen. Het maakt niet uit of ik in een zonnig buitenland ben of in het kille Nederland. Gelukkig is boerenkool op veel plaatsen ter wereld te koop, dan kan je overal je eigen stamppot maken.
- Kruisbloemenfamilie
- Oorsprong: West-Europa
- Van oudsher een wintergroente
- Engels: Kale
- Rijk aan vitamine C en carotenen
- Rijk aan mineralen, vooral kalium
Biologie van boerenkool
Boerenkool is een koolsoort, samen met spruitjes, broccoli, bloemkool, koolrabi, rode kool, witte kool en paksoi. Alle kolen zijn variëteiten van Brassica oleracea. Boerenkool is Brassica oleracea var. sabellica. Wilde kool kan goed tegen wind, zout en kalk, vandaar dat het van nature voorkomt aan de kusten van het Middellandse zeegebied en West-Europa.
Kool is een tweejarige plant. Het eerst jaar vormt de plant een wortelrozet. De bladeren zijn dik en vettig aan de buitenkant, goed om water en voedingstoffen op te slaan voor de winter. In het tweede jaar begint de bloei. Een lange steel wordt gevormd, waaraan de kleine gele bloempjes komen.
Boerenkool heeft de typerende koollucht, maar in beperkt mate. Met het koken verdwijnt deze vrijwel helemaal. Hierdoor is boerenkool een van de fijnste kolen om te eten.
De groente is het beste eetbaar, als er de vorst overheen is gegaan. De plant beschermd zijn cellen tegen bevriezing door zetmeel om te zetten in suiker. De extra suikers in de cel zorgen ervoor dat het vriespunt verlaagd wordt. Dit betekend dat de kool lekkerder smaakt.
Boerenkool is makkelijk te kweken in de achtertuin of in een pot op het balkon. Je kan de zaadjes bij een tuincentrum of online kopen. Er zijn twee typen boerenkool. Herfstrassen zaai je in mei en oogst je vanaf oktober. Winterrassen zaai je in juli en oogst je in januari en februari. Zaai de zaadjes voor in kleine potjes, hierdoor worden de jonge planten niet opgegeten door vogels of slakken. Als de planten 10 cm groot zijn kan je ze in de volle grond zetten. De grond moet goed bemest zijn, anders groeien de planten niet genoeg. Zodra de vorst over de planten is geweest, kan je ze oogsten. Pluk alleen de bladeren die je nodig hebt. De planten kunnen de hele winter op de tuin blijven staan, zo heb je altijd verse boerenkool. Kolen zijn gevoelig voor aantasting door witte vlieg. Hier zal je op je balkon niet zoveel last hebben, maar wel als je de kool op een moestuin hebt staan. Je kan overwegen om vliegengaas over de planten te spannen, zo voorkom je dat je de geoogste bladeren eindeloos moet wassen om eitjes en rupsen eruit te krijgen.
Inhoudsstoffen van boerenkool
Bij de analyse van 100 gram gekookte boerenkool worden de volgende waarden gemeten:
Algemeen
- Energie 28 kcal
- Water 91,20 g
- Eiwitten 1,90 g
- Vetten 0,40 g
- Koolhydraten 5,63 g
- Suikers 1,25 g
- Vezels 2,0 g
Mineralen
- Calcium 72 mg
- IJzer 0,90 mg
- Magnesium 18 mg
- Fosfor 28 mg
- Kalium 228 mg
- Natrium 23 mg
- Zink 0,24 mg
- Koper 0,156 mg
- Mangaan 0,416 mg
- Selenium 0,9 mg
Vitaminen
- Vitamine C 41,0 mg
- Thiamine (B1) 0,053 mg
- Riboflavine (B2)0,070 mg
- Niacine (B3) 0,500 mg
- Vitamine B5 0,049 mg
- Vitamine B6 0,138 mg
- Folium zuur (B9)0.013 mg
- Vitamine A 0,681 mg
- Caroteen 8,173 mg
- Vitamine E 0,85 mg
- Choline 0,4 mg
- Luteine 18,246 mg
- Vitamine K 0,817 mg
Vetten
- Verzadigde 0,052 g
- Enkelvoudig onverzadigde 0,030 g
- Meervoudig onverzadigde 0,193 g
Aminozuren
- Tryptofaan 0,023 g
- Threonine 0,085 g
- Isoleucine 0,114 g
- Leucine 0,133 g
- Lysine 0,114 g
- Methionine 0,018 g
- Cystine 0,025 g
- Phenylalanine 0,097 g
- Tyrosine 0,067 g
- Valine 0,104 g
- Arginine 0,106 g
- Histidine 0,040 g
- Alanine 0,096 g
- Asparagine 0,170 g
- Glutamine 0,216 g
- Glycine 0,092 g
- Proline 0,113 g
- Serine 0,080 g
Gezondheid van boerenkool
Boerenkool krijgt steeds meer de naam van ‘superfood’. Dit komt door de grote rijkdom aan phytonutriënten. Kool bevat veel vitaminen en mineralen die ons lichaam nodig heeft. Vooral vitamine C en kalium komen in grote hoeveelheden voor. In rauwe boerenkool zitten nog veel meer vitamines en mineralen, daarom wordt dit veel in groene smoothies gebruikt. De rauwe kool bevat net als alle andere kool, een stof die de opname van jodium tegengaat, een goitrogeen genoemd. Daarom is het aan te raden, boerenkool maar 1 à 2 keer per week rauw te gebruiken.
Geschiedenis van boerenkool
Lang voor de geschreven geschiedenis wordt kool al gegeten. Wilde kool is in de winter groen en zit vol voedingstoffen. Wat een geweldige plant om te kunnen eten, als de andere planten dood of zonder bladeren zijn. Voor een jager-verzamelaar zal wilde kool een van de meest gewaardeerde planten zijn geweest.
De cultivatie van kool begint zo’n 3000 vC. Men denkt dat dit gebeurde in het Middellandse zeegebied. De Romeinen hebben het gebruik van de gecultiveerde kool door Europa verspreidt. Door selectie zijn er verschillende variëteiten ontstaan. Door de selectie op grote bladen om te eten, is de huidige vorm van boerenkool ongeveer 500 vC ontstaan.
Net als in Nederland, hebben veel Europese landen een grote boerenkool cultuur. In Noord-Duitsland worden er wandeltochten georganiseerd en kookwedstrijden met deze kool gehouden. In Ierland wordt colcannon gegeten, een stamppot met de toevoeging van uien, dat samen met spek of gekookte ham wordt gegeten. In Schotland was kool zo belangrijk dat het woord ‘kail’ synoniem is geworden met voedsel. In Portugal wordt caldo verde, een koolsoep gemaakt met boerenkool, aardappelen, olijfolie en zout. Zodra de soep wordt opgediend, worden er plakjes worst, zoals chorizo aan de soep toegevoegd.
Recepten met boerenkool
Boerenkool is heerlijk om te eten. Traditioneel in een boerenkoolstamppot of rauw in een groene smoothie.
Boerenkoolstamppot
Heerlijke winterkost die verwarmt en voedt.
Ingrediënten
- 1,5 kilo kruimige aardappelen
- 500 gram gesneden boerenkool
- 1 rookworst
- roomboter
- melk evt. lactosevrij
- zout
Garnituur
- 1 of 0,5 tartaartje per persoon
- 1 pakje spekblokjes
- augurkjes
- azijn
Instructies
- Zet een pan water op het vuur voor de rookworst. Zodra het water begint te borrelen, leg je de worst in het plastic omhulsel, erin. Zet het vuur laag en laat de rookworst 30 minuten wellen.
- Schil de aardappelen. Snijdt ze in stukken. Zet ze op in een heel grote pan water, zorg dat de stukken aardappel bijna onderstaan. Voeg naar smaak zout toe en breng aan de kook.
- Zodra de aardappelen aan de kook zijn, voeg je de gesneden boerenkool toe. Breng weer aan de kook en zet het vuur laag.
- Kook de aardappelen en de boerenkool totdat de aardappelen goed gaar zijn. Dit duurt 15 tot 20 minuten. Prik met een vork in de aardappelen om te kijken of ze zacht zijn.
- Giet de aardappelen af en vang het kookvocht op. Stamp de aardappelen en boerenkool met een stamper. Voeg kookvocht, melk, roomboter en zout naar smaak toe.
- Haal de rookworst uit de pan en uit de verpakking. Snijd de worst in stukken. Je kan de worst op de boerenkool in de pan serveren. Ikzelf serveer de worst, samen met de tartaartjes op een houten plank.
Jus voor bij de boerenkool
- Als je een lekkere jus wilt voor over de boerenkool, kan je de tartaartjes bakken in wat roomboter. Als de tartaartjes gebakken zijn, leg je ze op de houten plank bij de rookworst.
- Doe wat water bij het vet en aanbaksel van de tartaartjes. Breng goed roerend aan de kook. Schenk de jus in een kom en serveer deze bij de boerenkoolstamppot.
Garnituur
- Boerenkool smaakt vrij zoet van zichzelf. Het is erg lekker om de smaak te versterken met zuur. Dat kan in de vorm van augurkjes en/of uitjes. Ik heb het liefste een flinke scheut azijn over mijn boerenkool, gewone tafelazijn of balsamicoazijn.
- Sommige mensen vinden het heerlijk om wat uitgebakken spekjes bij de boerenkool te eten. De knapperige zoute smaak is een heerlijk contrast bij de zoete stamppot en het zuur van de azijn.
Groene smoothie met boerenkool en appel
Toen ik in Archeon werkte, hadden we wel eens een preo-etentje na sluitingstijd. We kookten op houtvuur, alleen etenswaren die in de prehistorie in Nederland te vinden waren. Kool is daar een van. Ik wilde daarom een prehistorisch verantwoorde smoothie maken. Ik ben benieuwd wat je ervan vind.
Ingrediënten
- 1 kop gesneden boerenkool
- 2 kleine zoete appels of een grote
- 1 handje gepelde hazelnoten
- 1 kop water
- 1 eetlepel honing
Instructies
- Maal de hazelnoten fijn in een 21ste eeuwse blender.
- Was de appels, snijd ze in stukken en haal het klokhuis eruit.
- Doe de appels, de boerenkool en het water bij de hazelnoten in de blender.
- Honing is niet echt nodig, als je het lekker vind kan je die erbij doen.
- Maal het geheel en schenk in een groot glas of twee kleine glazen.